عضو کادری دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه رابعه بلخی، کابل، افغانستان
10.22034/fe6.2025.100621
چکیده
تصویب بودجه عمومی یکی از ارکان اساسی چرخه مالی دولت‌ها است که نقشی کلیدی در تخصیص منابع و تحقق برنامه‌های توسعه‌ای ایفا می‌کند. این فرایند نشان‌دهنده تعامل میان قوه مجریه و قوه مقننه است؛ به‌گونه‌ای که دولت پس از تدوین لایحه بودجه، آن را برای بررسی و تصویب به پارلمان ارائه می‌دهد. با توجه به اهمیت بودجه در سازمان‌دهی مالی کشور، بررسی چگونگی تصویب آن به یکی از موضوعات محوری در تحلیل حکمرانی مالی تبدیل شده است. پرسش اصلی این است که آیا فرایند تصویب بودجه می‌تواند به‌عنوان ابزار نظارتی کارآمد، تضمین‌کننده شفافیت مالی و هم‌راستا با منافع عمومی باشد؟ این پژوهش با روش توصیفی ـ تحلیلی، فرایند تصویب بودجه، حدود صلاحیت نهادهای ذی‌ربط و الزامات قانونی حاکم بر آن را بررسی می‌کند. تحلیل‌ها بر مبنای اسناد حقوقی و قوانین مالی، با نگاهی تطبیقی به نظام‌های سیاسی انجام شده است. در این میان، افغانستان به‌عنوان نمونه‌ای از یک نظام پارلمانی دومجلسی بررسی شده است؛ جایی که مجلس سنا (مشرانوجرگه) نسبت به مجلس نمایندگان (ولسی‌جرگه) در تصویب لایحه بودجه اختیارات محدودتری دارد، گرچه در سایر فرایندهای تقنینی، نقش نظارتی خود را حفظ کرده است. همچنین، مطابق قانون، هیچ‌یک از این مجالس مجاز به تغییر ارقام پیشنهادی در لایحه نیستند.
)