فقر و اقتصاد در قرآن

نوع مقاله : علمی-تخصصی

نویسنده

محقق و مدرس دانشگاه

10.22034/fe6.2025.100622

چکیده

این مقاله به بررسی آموزه‌های قرآن در مورد فقر و اقتصاد می‌پردازد و نقش آن را در برقراری نظم اجتماعی جدید که انصاف برای فقرا را در اولویت قرار می‌دهد، برجسته می‌کند. قرآن طرحی برای اقدامات اقتصادی ارائه می‌دهد که بر خیریه، توزیع ثروت و رفتار اخلاقی با فقرا تأکید دارد. این مقاله به بررسی زمینه تاریخی این آموزه‌ها می‌پردازد و به تأثیر شیوه‌های باستانی متأخر و سنت‌های عربی پیش از اسلام اشاره می‌کند. محور چشم انداز اقتصادی قرآن، مفهوم «اقتصاد فقر» است که در آن ثروت از طریق صدقه (صدقه و زکات) تطهیر و به گردش در می‌آید. قرآن بین صدقه اختیاری (صدقه) و صدقه واجب (زکات) تمایز چندانی قائل نشده است، اگرچه هم خطوط بین آنها اغلب مبهم است. صدقه وسیله تقلید از بخشش خداوند و تطهیر مال است. قرآن گروه‌های خاصی را به عنوان دریافت کنندگان صدقه معرفی می‌کند، از جمله فقرا (فقرا و مساکین)، یتیمان، مسافران و بدهکاران. فقرا با تمرکز بر مراقبت از آنها و توزیع مجدد ثروت، محور چشم انداز اقتصادی قرانی هستند. مفهوم مازاد (فضل خدا) مؤمنان را تشویق می‌کند تا سخاوت خدا را با بخشش به دیگران جبران کنند، در حالی که ایده حق (حق/دعا/تکلیف) مالی بر الزام به توزیع عادلانه ثروت تأکید دارد. اصول اقتصاد قرآنی بر ساختار مالی و نظامی اولیه اسلامی تأثیر گذاشت که بر مفاهیم هدیه (فیء) و کمک هزینه (عطا) استوار بود. آموزه‌های قرآن در مورد فقر و انفاق نقشی دگرگون کننده در شکل دادن به جامعه اسلامی، چه در عربستان و چه در خارج از آن، ایفا کرد و میراثی ماندگار بر رویه‌های اقتصادی و اجتماعی بر جای گذاشت. [مترجم]

کلیدواژه‌ها